Cistična fibroza

Abnormalna funkcija hloridnih kanala uzrokuje znoj sa visokim sadržajem soli i sekreciju sluzi visoke viskoznosti. CF je monogenska autosomno recesivna bolest uzrokovana CFTR mutacijama. Među hiljadama mutacija, manje od 300 uzrokuje bolest kada je prisutna u homozigotnom ili složenom heterozigotnom stanju. Oko 70% pacijenata je homozigot za delta F508 alel; 30 drugih mutacija čini 20% slučajeva. Genotip i fenotip loše koreliraju, ali mutacije povezane sa insuficijencijom pankreasa dovode do ozbiljnijih fenotipova. Mutacije koje dozvoljavaju rezidualnu funkciju CFTR (npr. R117H) povezane su sa blažim fenotipom. Mnogi faktori utiču na fenotip.

bolest_prognoza

Bilo koji uzrok bronhiektazija može imitirati CF, uključujući primarnu ciliarnu diskineziju, imunodeficijenciju, autoimune bolesti, nelečenu pneumoniju, ezofagealni refluks ili anatomska ograničenja u čišćenju disajnih puteva, poput onog kod skolioze. Neka neobična ili retka stanja lažno podižu hloride u znoju ukazujući na CF. Genetsko testiranje pomaže u ovim slučajevima.

Lečenje prelazi sa simptomatske terapije na ispravljanje biohemijskih nedostataka. Najstarije terapije uključuju bronhijalnu drenažu i antibiotike širokog spektra, za sve otpornije patogene. Zamena enzima pankreasa, dodatak vitamina i kalorija poboljšava varenje i ishranu. Primena insulina kod dijabetesa povezanog sa CF rešava nedostatak oslobađanja insulina koji nije primećen kod drugih vrsta dijabetesa. Novi lekovi iz grupe modulatora CFTR transportnog proteina delimično obnavljaju funkciju hloridnih kanala kod oko 90% pacijenata. Međutim, oni ne leče nedostajuće, krnje ili ozbiljno deformisane proteine.

Dijagnoza zahteva tipičan klinički sindrom i laboratorijski potvrđenu disfunkciju proteina CFTR ili prisustvo dve mutacije CFTR koje uzrokuju bolest na heteroalelima. Testiranje znoja potvrđuje disfunkciju proteina. Skrining novorođenčadi može pretpostaviti dijagnozu CF pre javljanja simptoma.

Antenatalna ispitivanja moguća su mutacijskom analizom uzoraka horionskih čupica uzetih nakon osme nedelje gestacije.

Cistična fibroza (CF) je najčešći genetski poremećaj među belcima. U Evropi se prevalencija pri rođenju procenjuje na 1/3000; međutim, ovo može varirati kod određenih populacija, u rasponu od 1/1.400 u Irskoj do 1/25.000 u Finskoj.

Obrazac nasleđivanja je autosomno recesivan. Genetsko savetovanje bi trebalo ponuditi rizičnim parovima koji nose mutacije CF (identifikovane rođenjem deteta sa CF, otkrivanjemstatusa nosioca bolesti tokom neonatalnog skrininga ili pozitivne porodične istorije), obaveštavajući ih da je rizik od rađanja deteta sa CF u trudnoći 25%.

Trenutno ne postoji lek za cističnu fibrozu. Lečenje zavisi od stadijuma bolesti i specifičnih organa koji su zahvaćeni. Lečenje je usmereno na smanjenje gustine i količine sluzi u disajnim putevima, sprečavanje infekcija, sprečavanje crevne opstrukcije i obezbeđivanje pravilnog unosa vitamina i nutrijenata. Različiti oblici fizikalne terapije pomažu u izbacivanju guste sluzi iz pluća i održavanju prohodnosti disajnih puteva. Antibiotici se koristite za lečenje plućnih infekcija. Kada je uključen gastrointestinalni sistem, potrebna je posebna ishrana sa obogaćenom hranom i / ili uzimanje vitamina, posebno liposolubilnih vitamina A, D, E i K. Neonatalni skrining može pružiti priliku za sprečavanje neuhranjenosti kod novorođenčadi sa cističnom fibrozom. Pankreasna insuficijencija se može lečiti enzimskom terapijom i dijetom. U nekim slučajevima mogu se koristiti bronhodilatatori. Inhalacije hipertoničnim fiziološkim rastvorom poboljšavaju klirens sluzi i plućnu funkciju kod pacijenata obolelih od CF. Lek Pulmozime (dornaza alfa) razređuje sluz i pomaže uklanjanje iz disajnih puteva. Prema kliničkim istraživanjima, smanjuje stopu respiratornih infekcija i poboljšava plućnu funkciju. Odobren je za primenu kod osoba starijih od pet godina. Kalideco (ivakaftor), prvobitno registrovan kao lek za cističnu fibrozu nastalu mutacijom G551D, sada je odobren za proširenu upotrebu kod 33 CFTR mutacije. Orkambi (kombinacija ivakaftora i lumakaftor) indikovan je za lečenje pacijenata starijih od 6 godina koji imaju mutaciju F508del. Simdeko (tezakaftor / ivakaftor) odobren je za lečenje obolelih od CF starijih od 12 godina koji imaju dve kopije najčešće mutacije u CFTR genu, F508del, i za ljude koji imaju jednu od 26 drugih specifičnih CF mutacija. Trikafta (eleksakaftor / ivakaftor / tezakaftor) je prva trostruka kombinovana terapija za lečenje pacijenata starijih od 12 godina obolelih od CF koji imaju najmanje jednu mutaciju F508del u genu CFTR, što se procenjuje na oko 90% CF pacijenata. Kod pojedinih obolelih od cistične fibroze, može biti potrebna transplantacija pluća. Odluku u vezi sa transplantacijom pluća donose lekari i drugi članovi zdravstvenog tima uz pažljivo savetovanje sa pacijentom.